۲۴ژوئن ۲۰۲۵ - بر اساس یک مطالعهٔ پیش بالینی جدید از پژوهشگران مؤسسه پزشکی ویل کرنل، یک مرحلهٔ پیش درمانی می تواند به بقای طولانی تر سلول های جزایز پانکراس پیوندی در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ کمک کند. ترکیبی از مولکول های کوچک توانست عمر این سلول ها را در موش های ماده افزایش دهد و افزودن دو مولکول دیگر به این ترکیب، بقای سلولها را در موش های نر نیز بهبود بخشید.
یافته های این تحقیق که در تاریخ ۲۴ژوئن در نشریه Cell Stem Cell منتشر شد، می تواند به پزشکان این امکان را بدهد که با استفاده از تعداد کمتری سلول اهدایی، بیماران بیشتری را درمان کنند.
در دیابت نوع ۱، سلول های خودایمنی به سلول های جزایر پانکراس حمله کرده و سلول های بتای تولید کنندهٔ انسولین را از بین می برند، در نتیجه بیماران به تزریق مادام العمر انسولین وابسته می شوند. روش فعلی پیوند که توسطFDA تأیید شده، این سلول ها را با سلول های جزایر پانکراس از یک یا چند اهدا کنندهٔ متوفی جایگزین می کند. معمولاً تا ۴۸ساعت طول می کشد تا این سلول ها از بدن اهدا کننده جدا شده و به درون سیاهرگی تزریق شوند که آن ها را به کبد گیرنده می رساند. پس از ورود به کبد، این سلول ها شروع به تولید انسولین می کنند، درست مانند عملکرد طبیعی در یک پانکراس سالم.
با این که پیوند سلول های جزایر پانکراس می تواند عملکرد تولید انسولین را بازگرداند، اما بسیاری از این سلول ها مدت کوتاهی پس از پیوند از بین می روند و هدف گیری کبد نیز می تواند با عوارضی همراه باشد. پیوند این سلول ها در زیر پوست-که مزایای بالقوه ای دارد-همچنان با چالش هایی مانند مرگ سلولی مواجه است.
دکتر شوی بینگ چن، استاد جراحی و مدیر مرکز سلامت ژنومی در مؤسسه پزشکی ویل کرنل، با اشاره به پژوهش هایی که نشان داده اند پیش درمانی نوعی از سلول های خونساز در یک بازهٔ شش ساعته می تواند بقای آن ها را پس از پیوند افزایش دهد، تصمیم گرفت رویکرد مشابهی را برای سلول های جزایر پانکراس بررسی کند.
او گفت: «با استراتژی جدید ما، احتمالاً تنها به یک اهدا کننده برای هر بیمار نیاز خواهیم داشت، یا حتی ممکن است یک اهدا کننده بتواند سلول هایی برای دو بیمار فراهم کند، که این موضوع زمان انتظار بیماران برای دریافت پیوند را کاهش می دهد».
کوکتل های مولکولی کوچک
تعیین بهترین روش پیش درمانی معمولاً نیازمند غربالگری های دارویی پرهزینه و زمان بر است، اما جِی. جِیا واندانا، دانشجوی دکترای برنامهٔ سه موسسه ای در زیست شناسی شیمیایی و نویسندهٔ اول این مقاله، ایده ای نوآورانه داشت.
دکتر چن توضیح داد: «جِیا غربالگری های شیمیایی را با فناوری توالی یابی RNA تک سلولی ترکیب کرد تا بتوانیم چندین خروجی را در یک آزمایش بررسی کنیم». در این سیستم که آن را ChemPerturb-Seq نامیده اند، به هر سلول در آزمایش یک بارکد منحصر به فردی اختصاص داده می شود و به مدت ۴۸ساعت با یک داروی مولکولی کوچک ویژه تیمار می شود. پس از پایان تیمار، سلول ها با هم ترکیب شده وRNA آن ها توالی یابی می شود. بارکد به پژوهشگران نشان می دهد که کدام سلول ها به کدام مولکول پاسخ مثبت داده اند.
تمام داده ها از طریق وب سایتی به نام ChemPerturbDB در دسترس عموم قرار گرفته اند؛ این پایگاه داده با کمک یک دستیار هوش مصنوعی مشابه ChatGPT پشتیبانی می شود.
تفاوت جنسیتی
پژوهشگران با استفاده از فناوری ChemPerturb-Seq و یک رده سلولی انسانی از سلول های بتا، به ترکیب یک پیش درمانی به نام LIP دست یافتند. این ترکیب شامل بتالیپوتروپین، فاکتور رشد انسولینی-۱(IGF-1) و پروستاگلاندینE2 بود که توانست بقای سلول های بتا و جزایر پانکراسی انسانی را پس از پیوند زیرپوستی در مدل موشی دیابت نوع ۱به طور قابل توجهی افزایش دهد.
اما نکته جالب این بود که این ترکیب تنها در موش های ماده مؤثر بود. وقتی همین سلول های پیش درمان شده به موش های نر پیوند زده شدند، نتیجه موفقیت آمیز نبود. بنابراین تیم تحقیقاتی دوباره به سراغChemPerturb-Seq رفت تا مولکول های دیگری را برای افزایش بقای سلول ها در موش های نر شناسایی کند. نتیجه، ترکیب جدیدی به نام LIPHS بود که شامل سه مولکولLIP به علاوه هیستامین و سروتونین بود که در موش های نر نیز موفق عمل کرد.
اکنون تیم دکتر شوی بینگ چن قصد دارد مطالعات بیشتری انجام دهد تا ببیند آیا این نتایج در مدل های پیش بالینی دیگر نیز تکرار می شود یا خیر. همچنین داده های بیشتری از مولکول های کوچک در حال اضافه شدن به پایگاه داده ChemPerturbDB هستند.
دکتر شوی بینگ چن، بنیان گذار شرکت های Oncobeat و iOrganBio می باشد.
منبع:
https://medicalxpress.com/news/2025-06-small-molecule-treatment-islet-transplantation.html