۱۸آوریل ۲۰۲۵ - در این مقاله، Susan Weiner کارشناس ارشد تغذیه و آموزگار دیابت، با دکتر Michael See، فیزیولوژیست بالینی ورزشو مربی سلامت و تندرستی در مورد نکاتی برای ورزش برای افراد مبتلا به دیابت مصاحبه کرده است.
واینر: چرا ورزش اساس پیشگیری و مدیریت دیابت است؟
دکتر See: ورزش و تغذیه درمانی پزشکی سنگ بنای درمان دیابت هستند. کارآزمایی های بالینی و مطالعات کوهورت آینده نگر نشان داده اند که سطوح متوسط تا بالای فعالیت بدنی یا آمادگی جسمانی با پیشگیری، درمان دیابت نوع ۲و عوارض و مرگ و میر مرتبط با بیماری همبستگی مثبت دارند.
ورزش در افزایش دفع گلوکز و بهبود عملکرد انسولین بسیار مهم است که آن را به ابزاری ارزشمند برای تنظیم سطح قند خون تبدیل می کند. این تأثیر مستقیم بر تنظیم گلوکز، اهمیت ورزش را در مدیریت و پیشگیری از دیابت برجسته می کند. علاوه بر این، اثرات حاد و مزمن ورزش به طور مطلوب بر میزان متابولیسم، موبیلیزیشن لیپیدها(فرآیند آزاد سازی چربی ها از ذخایر بافتی و انتقال آنها به جریان خون برای استفاده به عنوان منبع انرژی)، ترکیب بدن، عملکرد قلبی و عروقی، سیستم ایمنی و عملکرد شناختی تأثیر می گذارد، که اینها چند نمونه هستند.
واینر: چه مقدار ورزش را باید به افراد مبتلا به دیابت توصیه کنیم؟
دکتر See: این سؤال بسیار خوبی است. یک رابطه ی وابسته به دوز بین میزان فعالیت بدنی و فواید سلامت وجود دارد. من ورزش را در امتداد یک طیف از مزایا، شامل سلامت، تناسب اندام و عملکرد، بررسی می کنم. مقداری ورزش بهتر از هیچ ورزشی است، ورزش بیشتر بهتر از مقدار کم آن است، اما ورزش بیش از حد و با سرعت زیاد می تواند آسیب زا باشد.بیشترین مزایای سلامتی در افرادی مشاهده می شود که از حالت غیرفعال به فعالیت حداقلی پیشرفت می کنند.
شخصی سازی بر اساس سابقه، علایق، منابع، اهداف و خواسته های فرد کلیدی است. در سطح عملی، پرسیدن سوالاتی در مورد توانایی آنها در بالا رفتن از پله ها، هرگونه تغییر در توانایی آنها در پیاده روی در یک مسافت مشخص، و اینکه آیا آنها هرگونه تغییری در فشار درک شده یا تنگی نفس را در زمان فعالیت تجربه کرده اند، مفید است. از استراتژی های مصاحبه انگیزشی برای ارزیابی عادات ورزشی و خواسته ها، توانایی ها، دلایل و نیازهای فعال بودن استفاده کنید.
واینر: در مورد انواع ورزش های توصیه شده چطور؟
دکتر See: تمرینات هوازی مانند پیاده روی یا دویدن، دوچرخه سواری و رقص، موثرترین تمرینات برای افزایش مصرف کالری و کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی هستند. سی دقیقه ورزش در ۵روز هفته توصیه می شود، اما دوره های کوتاه فعالیت ۱۰دقیقه ای یا بیشتر برای قطع زمان بی تحرکی نیز مفید است.
تمرینات مقاومتی، حتی در بزرگسالان مسن، محرک قوی برای قدرت و هیپرتروفی عضلات است. جای تعجب نیست که گنجاندن تمرینات مقاومتی در یک برنامه ورزشی، مزایای قابل توجهی نسبت به تمرینات هوازی به تنهایی دارد. مطالعات نشان داده اند که ترکیبی از تمرینات هوازی و مقاومتی، سطحHbA1c را در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲بیشتر از هر یک از این تمرینات به تنهایی بهبود می بخشد. تمرین مقاومتی دو بار در هفته توصیه می شود، با تمرکز بر تمام گروه‌های عضلانی اصلی با استفاده از نوارهای مقاومتی، وزن بدن، وزنه‌های آزاد و/یا دستگاه های وزنه. افراد اغلب برای شروع یک برنامه تمرین مقاومتی به کمک نیاز دارند.
علاوه بر این، تمرینات انعطاف پذیری(که با هدف افزایش دامنه حرکتی عضلات و مفاصل انجام می شوند و معمولاً شامل کشش های ایستا و پویا برای بهبود انعطاف پذیری بدن هستند) یا موبیلیتی(حرکاتی که بر بهبود عملکرد مفاصل و افزایش توانایی بدن در حرکت روان و بدون محدودیت تمرکز دارند که نه تنها شامل کشش، بلکه شامل حرکات کنترل شده برای بهبود الگوی حرکتی نیز می‌شوند)باید ۲تا ۳روز در هفته، در حالت ایده آل روزانه، انجام شود تا عملکرد عضلات و مفاصل حفظ شود. تمرین تعادل ۲تا ۳روز در هفته برای افرادی که در معرض خطر افتادن هستند، توصیه می شود.
واینر: نقش فعالیت بدنی در کاهش وزن و حفظ وزن چیست؟
دکتر See: در حالی که ورزش و فعالیت بدنی در مجموع به طور قابل توجهی بر مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی عروقی و سایر علل، عوارض و کیفیت زندگی تأثیر می گذارد، استفاده از آن به تنهایی برای کاهش وزن تأثیر کمی دارد. فعالیت بدنی تا ۶۰دقیقه و بالاتر در روز ممکن است هنگام تکیه بر ورزش به تنهایی برای کاهش وزن مورد نیاز باشد.
محدودیت کالری، همراه با ورزش و فعالیت بدنی، اساس مدیریت وزن است. یک بررسی سیستماتیک منتشر شده در Nutrition Reviews نشان داد که افزودن ورزش هوازی در درجه اول به کاهش وزن با محدودیت متوسط انرژی، به نظر نمی رسد که تأثیر اضافه ای بر کاهش وزن داشته باشد، اما می تواند از دست دادن توده بدون چربی(عضلات) را در زنان یائسه و مردان بالای ۵۰سال مبتلا به اضافه وزن و چاقی کاهش دهد.
با توجه به اینکه تمرین مقاومتی محرک قوی هایپرتروفی عضلانی است، جای تعجب نخواهد بود اگر اضافه کردن تمرین مقاومتی به یک برنامه مدیریت وزن، توده بدون چربی را حفظ کرده و عملکرد را تا حد بیشتری نسبت به تمرین هوازی به تنهایی بهبود بخشد. در یک متاآنالیز منتشر شده در مجلهNutrients، محدودیت کالری و تمرینات مقاومتی از ۹۳ درصداز کاهش توده بدون چربی بدن ناشی از محدودیت کالری جلوگیری کردند.
مهم است که بر پتانسیل کاهش وزن به عنوان تنها نتیجه ورزش تمرکز نکنیم، بلکه اشاره کنیم که ورزش ممکن است به تلاش های کاهش وزن کمک کند. ورزش و فعالیت بدنی منجر به بسیاری از مزایای مرتبط با سلامت می شود.این رویکرد باعث می شود که بیماران کمتر احتمال داشته باشند عدم کاهش وزن را بهانه ای برای توقف برنامه ورزشی خود قرار دهند.
واینر: ورزش چگونه به درمان های مبتنی بر اینکرتین برای دیابت کمک می کند؟
دکتر See: ظهور مولکول های مبتنی بر هورمون انتروپانکراتیک مانند آگونیست‌های گیرنده GLP-1، دوران جدیدی را در درمان چاقی مفرط ایجاد کرده است، با میانگین کاهش وزن ۱۵تا ۲۵درصد در ۱تا ۱.۵سال و تأثیر مطلوب بر عوارض مرتبط با چاقی دارد به گونه ای که اثرات آنها به نتایج حاصل از جراحی چاقی نزدیک است.
در حالت ایده‌آل، کاهش وزن عمدی باید از طریق کاهش توده چربی و در عین حال حفظ اجزای حیاتی توده بدون چربی، از جمله توده عضلانی اسکلتی، حفظ تراکم استخوان و حفظ یا بهبود عملکرد فیزیکی و تأثیر همراه آن بر مصرف انرژی در حالت استراحت، حاصل شود.
در حال حاضر مطالعات محدودی در مورد تأثیر درمان GLP-1و ورزش وجود دارد. در یک کارآزمایی تصادفی، رو در رو و کنترل شده با دارونما که ورزش، درمان با لیراگلوتاید (ساکسندا، نوو نوردیسک) و ترکیب ورزش و لیراگلوتاید را برای حفظ کاهش وزن سالم بررسی کرد، استراتژی ترکیبی دارو و ورزش، وزن بدن و درصد چربی بدن را تقریباً دو برابر بیشتر از استراتژی های تک درمانی کاهش داد و با مزایای سلامتی اضافی، مانند بهبود سطح هموگلوبین گلیکوزیله، حساسیت به انسولین، آمادگی قلبی تنفسی، عملکرد بدنی و رفاه عاطفی، طبق داده‌های منتشر شده در Obesity، همراه بود.
علاوه بر این، افرادی که در معرض خطر چاقی سارکوپنیک هستند باید ارزیابی شوند زیرا از دست دادن توده عضلانی اسکلتی و قدرت می تواند بر وضعیت عملکردی آنها تأثیر منفی بگذارد.
افزودن تدریجی ورزش به برنامه های درمانی این بیماران ممکن است به کاهش ضعف و خستگی مرتبط با این درمان ها کمک کند.
واینر: چگونه باید به افراد دیابتی که انسولین یا داروهای ترشح کننده قند خون مصرف می کنند در مورد مدیریت قند خون مشاوره دهیم؟
دکتر See: ورزش برنامه ریزی نشده یا افزایش فعالیت بدنی می تواند منجر به هیپوگلایسمی در فردی شود که با داروهای ترشح کننده قند خون یا انسولین درمان می شود. این یک عامل بازدارنده مهم برای فعال بودن است.
متخصصان مراقبت‌های بهداشتی باید بیماران را تشویق کنند تا یک ساعت قبل، حین و بعد از ورزش، قند خون خود را کنترل کنند و یا داده‌های مانیتور مداوم گلوکز را برای ارزیابی روندها بررسی نمایند. اگر قند خون کمتر از ۱۰۰میلی گرم در دسی لیتر یا پایین تر باشد، ۱۵تا ۲۰گرم کربوهیدرات سریع الاثر برای افزایش قند خون مصرف کنند. بسته به نوع، شدت، مدت زمان، زمان روز و سایر عواملی که بر قند خون در طول ورزش تأثیر می گذارند، ممکن است در طول ورزش نیاز به مصرف کربوهیدرات های اضافی باشد.
برای کاهش میزان انسولین، کاهش انسولین سریع الاثر را ۲۵تا ۷۵درصد در ۱تا ۲ساعت قبل از ورزش برنامه ریزی شده در نظر بگیرید. افرادی که از پمپ انسولین استفاده می کنند می توانند کاهش انسولین بازال را بطور موقت قبل از ورزش برنامه ریزی کنند.
مدیریت قند خون یک فرآیند آزمایش و اصلاح است و می توان استراتژی های مختلفی را برای دستیابی به کنترل قند خون مطلوب (۱۲۰میلی‌گرم در دسی لیتر تا ۱۸۰میلی گرم در دسی‌لیتر) در طول و بعد از ورزش اجرا کرد.
واینر: انواع مختلف ورزش چگونه بر قند خون تأثیر می گذارند؟
دکتر See: عوامل متعددی بر سطح قند خون در حین و بعد از ورزش تأثیر می گذارند. برخی از متغیرهای مهم شامل درمان با انسولین خارجی یا استفاده از داروهای محرک ترشح انسولین، نوع دیابت، نوع ورزش، مدت و شدت تمرین، زمان انجام فعالیت، وضعیت تمرینی فرد، ترکیب و مقدار غذای مصرف شده قبل از ورزش، میزان هیدراتاسیون، کنترل قند خون، سن و جنسیت هستند.
این عوامل می توانند نحوه پاسخ بدن به ورزش را تحت تأثیر قرار دهند و برای مدیریت دیابت هنگام فعالیت بدنی، باید در نظر گرفته شوند.
ورزش با شدت کم تا متوسط معمولاً باعث کاهش یا حفظ سطح قند خون می شود که این اثر به مدت زمان فعالیت بستگی دارد. در مقابل، هنگام انجام ورزش با شدت بالا، افزایش کاتکولامین ها موجب افزایش تولید گلوکز توسط کبد می شود، در حالی که ورود گلوکز به عضلات اسکلتی محدود می شود، که در نهایت منجر به افزایش قند خون می شود.
منبع:
https://www.healio.com/news/endocrinology/20250414/qa-exercise-is-crucial-for-people-living-with-diabetes