۱ ژوئیه ۲۰۲۵ - تحقیقات دانمارکی منتشر شده در ژورنال اپیدمیولوژی و سلامت جامعه نشان می دهد که مصرف غذاهایی با قابلیت ایجاد التهاب خفیف در دوران بارداری می تواند خطر ابتلای کودک به دیابت نوع ۱ را افزایش دهد. طبق این یافته ها، با هر واحد افزایش در شاخص مصرف مواد غذایی التهابی، خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ تا ۱۶ درصد افزایش می یابد.
دیابت نوع ۱، نوعی بیماری خودایمنی است که در آن سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس تخریب می شوند و بیمار نیاز مادام العمر به انسولین پیدا می کند. پژوهشگران اشاره کردند که موارد جدید این بیماری به طور پیوسته در حال افزایش است، به ویژه در کشورهای توسعه یافته، که این موضوع نقش عوامل محیطی را برجسته می سازد. از آنجایی که سیستم ایمنی بدن در مراحل اولیه زندگی و تا حدی حتی پیش از تولد شکل می گیرد، بررسی نقش رژیم غذایی مادر در دوران بارداری اهمیت بالایی دارد؛ به ویژه با توجه به شواهد فزاینده ای که رژیم غذایی را یک عامل قابل تغییر در ایجاد التهاب سیستمیک خفیف می دانند.
برای بررسی دقیق تر تأثیر رژیم غذایی التهابی در دوران بارداری، پژوهشگران از داده های «مطالعه ملی تولد دانمارک» بین ژانویه ۱۹۹۶ تا اکتبر ۲۰۰۲ استفاده کردند. آن ها شاخصی به نام نمره التهابی رژیم غذایی (EDII) را برای مادران محاسبه کردند که بر پایه ی پرسشنامه ای جامع با پوشش ۳۸ گروه غذایی و ۳۶۰ قلم خوراکی تهیه شده در هفته ی بیست و پنجم بارداری بود.
مواد غذایی دارای ویژگی های التهابی شامل گوشت های قرمز و فرآوری شده، نوشیدنی های شیرین شده با شکر، محصولات پخته شده ی صنعتی، غلات تصفیه شده مانند نان سفید و پاستا، غذاهای سرخ کردنی، خوراکی های پر از شکر افزوده، و چربی های ترانس موجود در برخی مارگارین ها و خامه های غیر لبنی هستند. در مجموع، ۶۷۷۰۱ جفت مادر-کودک در این تحلیل نهایی شرکت داده شدند.
پژوهشگران با استفاده از پیوند داده‌ها به «رجیستری دیابت کودکان و نوجوانان دانمارک» توانستند وضعیت ابتلا به دیابت نوع ۱ را در کودکان مورد بررسی قرار دهند. طی دوره پیگیری ۱۷ ساله، حدود ۲۸۱ کودک (نزدیک به 0.5%) به این بیماری مبتلا شدند و میانگین سن آنها هنگام تشخیص، ۱۰ سال بود. نمرات شاخص التهابی رژیم غذایی (EDII) برای مادران بین 5.3- تا 4.1+ متغیر بود و هر چه نمره بالاتر بود، نشانگر مصرف بیشتر مواد غذایی التهاب آفرین در دوران بارداری بود.
نتایج نشان داد نمرات بالاتر EDII بیشتر در مادران جوان تر، با مصرف کمتر الکل، مدت شیردهی کوتاه تر، وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین تر، شاخص توده بدنی بالاتر (BMI)، و تمایل به ادامه ی مصرف دخانیات پس از هفته ی دوازدهم بارداری دیده می شد. جالب اینکه انرژی دریافتی روزانه بین گروه های با نمره EDII بالا و پایین تفاوت محسوسی نداشت، اما مصرف بیشتر گوشت قرمز، لبنیات کم چرب، پیتزا، مارگارین، سیب زمینی، نوشیدنی های کم کالری، سیب زمینی سرخ شده و تنقلات شور با نمرات بالاتر EDII مرتبط بود.
این مطالعه نشان داد که مصرف بیشتر مواد غذایی ضد التهاب مانند پیاز، سیر، گوجه فرنگی، غلات کامل، سبزیجات برگ سبز، میوه، ماهی با گوشت تیره، چای و آب میوه با نمره التهابی پایین تری در رژیم غذایی (EDII) مرتبط است.
خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ در کودک با نمره EDII مادر او مرتبط بود و پس از در نظر گرفتن عوامل بالقوه تأثیرگذار، به ازای هر واحد افزایش نمره تا سن ۱۸ سالگی، ۱۶ درصد افزایش می‌یافت. به عبارت ساده، ۱ واحد افزایش EDII، که یک واحد انحراف معیار از توزیع EDII است، تقریباً معادل رفتن از یک سوم پایینی جمعیت از نظر مصرف مواد التهابی به یک سوم بالایی است.
این خطر تحت تأثیر جنسیت کودک یا وزن تولد او نبود، اما مصرف گلوتن توسط مادر و مصرف دخانیات در دوران بارداری از جمله عوامل تأثیرگذار بودند؛ به طوری که هر ۱۰ گرم افزایش مصرف گلوتن با ۳۶ درصد افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ همراه بود.
با وجود آنکه این مطالعه به صورت مشاهده ای طراحی شده و نمی تواند رابطه ی علت و معلولی را ثابت کند، اما آمحققان نوشتند: «یک حالت التهابی خفیف ثانویه که به تغییر در پروفایل سلول های ایمنی منجر می شود، و مسیرهای پیش التهابی را فعال می کند، به طور فزاینده ای به عنوان یک عامل حیاتی در اوایل زندگی که بر سلامت فرزندان تأثیر می گذارد، شناخته می شود.»
آنها هشدار دادند که «مکانیسم های دقیقی که رژیم غذایی از طریق آنها پاسخ ایمنی را تعدیل می کند، همچنان مبهم است، اگرچه می توان برخی سرنخ‌ها را برای اجزای خاص رژیم غذایی ارائه داد.»
آنها افزودند: «نکته قابل توجه این است که به نظر می رسد سه عامل در اواسط بارداری، شامل الگوی غذایی پیش التهابی، گلوتن و سیگار کشیدن، به طور مستقل خطر ابتلای کودک به دیابت نوع ۱ را پیش‌بینی می کنند. این نشان می دهد که اواسط بارداری ممکن است دوره ای بحرانی باشد که در طی آن جنین به ویژه تحت تأثیر سبک زندگی مادر در رابطه با خطر بعدی فرد برای ابتلا به دیابت نوع ۱ در دوران کودکی یا نوجوانی قرار می گیرد.»
منبع:
https://medicalxpress.com/news/2025-06-inflammatory-diet-pregnancy-child-diabetes.html