3 فوریه 2025- بیماری های قلبی عروقی همچنان یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان هستند، به ویژه در میان افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب (OSA) و سندرم متابولیک (MetS). این دو بیماری یکدیگر را تشدید می کنند و یک چرخه ی معیوب ایجاد می کنند که خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد. درک رابطه ی پاتوفیزیولوژیک بین OSA و MetS برای توسعه راهبردهایی برای پیشگیری و درمان موثر بسیار مهم است. در مرور فعلی ارتباط بین OSA و MetS بررسی شده و پیشرفت در گزینههای درمانی مورد بحث قرار گرفته است.
مفاهیم و اپیدمیولوژی OSA و MetS
آپنه ی انسدادی خواب، با بسته شدن مکرر راه هوایی فوقانی در طول خواب مشخص می شود که منجر به هیپوکسی متناوب و الگوهای خواب منقطع می گردد. OSA که 14 درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می دهد، در بین بزرگسالان 30 تا 69 ساله شیوع بیشتری دارد. علائم شامل خواب آلودگی در طول روز، مشکلات حافظه و سردرد است که به طور قابل توجهی کیفیت زندگی بیماران را کاهش می دهد.
سندرم متابولیک، مجموعه ای از ناهنجاری های متابولیک است که شامل چاقی مرکزی، فشار خون بالا، دیس لیپیدمی و مقاومت به انسولین می شود. شیوع MetS در ایالات متحده 24٪ تخمین زده می شود که چاقی یکی از عوامل اصلی بروز آن است.
رابطه بین OSA و MetS
آپنه ی انسدادی خواب و سندرم متابولیک، عوامل خطر مشترکی مانند چاقی و افزایش سن دارند و اغلب با هم وجود دارند. مطالعات نشان می دهد که بیماران مبتلا به OSA شدیدتر در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به MetS هستند و بالعکس. ماهیت دو طرفه ی رابطه آنها نشان می دهد که این شرایط یکدیگر را تقویت می کنند و خطرات متابولیک و قلبی عروقی را تشدید می نمایند. چاقی، به ویژه چربی احشایی، نقش اصلی را در بدتر شدن OSA ایفا می کند، در حالی که OSA از طریق هیپوکسی متناوب و فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک، اختلالات متابولیک را تشدید می کند.
ارتباط بین OSA و چاقی
تجمع چربی احشایی در افراد چاق به طور قابل توجهی خطر OSA را افزایش می دهد. تحقیقات نشان میدهد که در افراد چاق مبتلا به OSA در مقایسه با افراد بدون OSA، مساحت چربی احشایی بیشتر است. اختلالات هورمونی، از جمله کاهش سطح لپتین و افزایش سطح گرلین، با OSA مرتبط می باشند و به افزایش اشتها و افزایش وزن گیری کمک می کنند.
ارتباط بین OSA و فشار خون بالا
آپنه ی انسدادی خواب، به شدت با فشار خون بالا مرتبط است. هیپوکسی متناوب که در OSA مشاهده می شود باعث افزایش فعالیت عصبی سمپاتیک می گردد که منجر به افزایش فشار خون می شود و الگوی طبیعی "افت" فشار خون شبانه را مختل می کند. این اثر به افزایش خطرات قلبی عروقی در بیمارانمبتلا به آپنه ی انسدادی خواب منجر می شود.
ارتباط بین OSA و دیابت
آپنه ی انسدادی خواب، با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 (T2DM) مرتبط است. هیپوکسی متناوب تنظیم گلوکز و حساسیت به انسولین را مختل می کند و به ایجاد و بدتر شدن دیابت نوع 2 کمک می کند. همچنین سطوح سیتوکین التهابی در بیماران OSA بالا است که با مقاومت به انسولین مرتبط است.
ارتباط بین OSA و دیس لیپیدمی
دیس لیپیدمی در بیماران OSA شایع است، مطالعات نشان داده اند که در بیماران مبتلا به آپنه ی انسدادی خواب، سطح لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) کاهش، و سطح تری گلیسیرید (TG) و لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL)افزایش می یابد.هیپوکسی متناوب و افزایش فعالیت سمپاتیک به این اختلالات چربی کمک می کند و خطر بیماری های قلبی عروقی را افزایش می دهد.
تاثیر درمان های مختلف بر سندرم متابولیک و اجزای آن
درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) درمان اولیه برای OSA است. در حالی که CPAP به طور موثر علائم OSA را کاهش می دهد، تأثیر آن بر اجزای MetS محدود است. CPAP، اثرات متوسطی در کاهش فشار خون، کلسترول تام و مقاومت به انسولین نشان داده است، اما بهبود طولانی مدت در نشانگرهای متابولیک بر اثر درمان CPAP، اغلب ناکافی است.
مداخلات مدیریت وزن و شیوه زندگی برای معکوس کردن MetS حیاتی هستند. مطالعات نشان داده اند که ترکیب CPAP با استراتژی های کاهش وزن باعث بهبود نشانگرهای التهابی، حساسیت به انسولین و سطوح تری گلیسیرید می شود. جراحی های متابولیک، مانند بای پس معده، با پرداختن به علت اصلی چاقی، بهبودهای اساسی تری در علائم OSA و سلامت متابولیک ارائه می دهند.
برای بیماران مبتلا به آپنه ی انسدادی خفیف تا متوسط، دستگاه های جلو آورنده ی فک پایین (MADs) یک گزینه درمانی جایگزین ارائه می دهند.MADs ، کیفیت خواب را بهبود می بخشد و ممکن است به کاهش فشار خون کمک کند، اگرچه تاثیر آنها بر نشانگرهای متابولیک کمتر قابل توجه است.
نتیجه گیری
آپنه ی انسدادی خواب و سندرم متابولیک،یک چرخه پیچیده و تقویت کننده ی متقابل را تشکیل می دهند که به طور قابل توجهی خطرات قلبی عروقی را افزایش می دهد. شکستن این چرخه از طریق مدیریت وزن، مداخلات سبک زندگی، و درمان های هدفمند مانند CPAP و جراحی متابولیک می تواند نتایج بیماران را بهبود بخشد. با این حال، تحقیقات بیشتری برای درک کامل مزایای متابولیک این درمان ها و بهینه سازی مراقبت برای بیماران مبتلا به OSA و MetS مورد نیاز است.
منبع:
https://www.news-medical.net/news/20241127/Understanding-the-pathophysiological-relationship-between-OSA-and-metabolic-syndrome.aspx