23 نوامبر 2024- محققان دانشگاه فنی فدرال زوریخ (ETH Zurich) مکانیسم پشت اثر یویو را در افرادی که رژیم می گیرند، کشف کردند.
هر کسی که تا به حال سعی کرده است از شر چند کیلوگرم وزن اضافی خلاص شود، ناامیدی را تجربه کرده است: وزن در ابتدا کاهش می یابد، اما تنها در عرض چند هفته برمی گردد.در واقع به دنبال ایجاد اثر یویو یا اثر الاکلنگی، چرخه معیوبی ایجاد می‌شود که کاهش وزن را به‌طور پیشرونده ای دشوارتر می کند و در عرض چند هفته فرد به وزن قبلی یا حتی بالاتر باز می گردد. محققان اکنون توانسته‌اند نشان دهند که همه اینها به اپی ژنتیک بستگی دارد.
اپی ژنتیک بخشی از ژنتیک است که نه بر اساس توالی بلوک های سازنده ی ژنتیکی، بلکه بر اساس نشانگرهای شیمیایی کوچک و در عین حال نهادین بر روی این بلوک های ساختمانی، کار می کند. توالی بلوک های ساختمانی DNA در طی یک دوره زمانی طولانی تکامل یافته است. همه ما آنها را از والدین خود به ارث می بریم. از سوی دیگر، نشانگرهای اپی ژنتیک پویاتر هستند: عوامل محیطی، عادات غذایی ما و وضعیت بدن ما مانند چاقی، می توانند آنها را در طول زندگی تغییر دهند. اما آنها می‌توانند برای سال‌ها، گاهی اوقات چندین دهه پایدار بمانند، و در این مدت در تعیین اینکه کدام ژن ها در سلول‌های ما فعال و کدام ژن‌ها فعال نباشند، نقش کلیدی دارند. لورا هینت، دانشجوی دکترا در گروهی به سرپرستی پروفسور فردیناند فون ماین، استاد تغذیه و اپی ژنتیک متابولیک، می گوید: «اپی ژنتیک به سلول می گوید که باید چه نوع سلولی باشد و چه کاری باید انجام دهد».
یک خاطره ی اپی ژنتیک از چاقی
محققان با همکاری دکتر دانیل کاستلانو کاستیو، دانشجوی فوق دکترای سابق گروه پرفسور فون ماین، به دنبال علل مولکولی اثر یویو در موش ها بودند. آنها سلول‌های چربی موش‌های دارای اضافه وزن و موش‌هایی که وزن اضافی خود را از طریق رژیم‌های غذایی کاهش داده بودند، تجزیه و تحلیل کردند. بررسی های آنها نشان داد که چاقی منجر به تغییرات اپی ژنتیکی نهادین در هسته سلول های چربی می شود. نکته خاص در مورد این تغییرات این است که حتی پس از رژیم غذایی نیز باقی می مانند.
پرفسور فون ماین، گفت: «سلول‌های چربی حالت اضافه وزن را به خاطر می‌آورند و می‌توانند راحت‌تر به این حالت برگردند. ما نشان دادیم که موش هایی که دارای این نشانگرهای اپی ژنتیکی بودند، زمانی که دوباره به رژیم غذایی پرچرب دسترسی پیدا کردند، سریعتر به وزن قبلی خود باز گشتند. این بدان معناست که ما یک مبنای مولکولی برای اثر یویو پیدا کرده ایم».
محققان همچنین شواهدی برای این مکانیسم در انسان پیدا کردند. محققان ETH زوریخ، بیوپسی بافت چربی افراد دارای اضافه وزن سابق را که تحت عمل جراحی کاهش حجم معده یا بای پس معده قرار گرفته بودند، تجزیه و تحلیل کردند. نمونه‌های بافت از مطالعات مختلف انجام شده در موسسه کارولینسکا در استکهلم و در بیمارستان‌های لایپزیگ، درسدن، و کارلسروهه به دست آمد. در این نمونه ها، محققان بیان ژن را به جای نشانگرهای اپی ژنتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و دریافتند که نتایج انسانی با نتایج موش ها مطابقت دارد. محققان در آخرین شماره ی مجله Nature گزارشی از این تحقیق ارائه دادند.
پیشگیری کلید اصلی است
چیزی که محققان در مورد آن تحقیق نکرده اند این است که سلول های چربی تا چه مدت می توانند چاقی را به خاطر بسپارند. Hinte، گفت: «سلول‌های چربی سلول‌هایی با عمر طولانی هستند و به طور متوسط ده سال قبل از اینکه بدن ما آنها را با سلول‌های جدید جایگزین کند، زندگی می‌کنند. در حال حاضر امکان تغییر علائم اپی ژنتیک مربوطه در هسته ی سلول با داروها و در نتیجه پاک کردن حافظه اپی ژنتیک وجود ندارد. شاید این کاری باشد که در آینده بتوانیم انجام دهیم. اما در حال حاضر، ما باید با این اثر حافظه زندگی کنیم».
پرفسور فون ماین، گفت: دقیقا به دلیل این اثر حافظه است که در وهله اول بسیار مهم است که از اضافه وزن جلوگیری شود. زیرا این ساده ترین راه برای مبارزه با پدیده یویو است. بویژه این پیام هشداری برای کودکان، جوانان و والدین آنها است.
محققان ETH با این تحقیق برای اولین بار نشان دادند که سلول های چربی دارای حافظه اپی ژنتیکی از چاقی هستند. با این حال، آنها تصور نمی کنند که سلول های چربی تنها سلول هایی باشند که چنین حافظه ای دارند. پرفسور فون ماین می گوید: «سایر سلول های بدن نیز ممکن است در اثر یویو نقش داشته باشند. کاملاً قابل تصور است که سلول‌های مغز، رگ‌های خونی یا سایر اندام‌ها نیز چاقی را به یاد می‌آورند و به تأثیر آن کمک می‌کنند. ما در ادامه ی تحقیقات می خواهیم بدانیم که آیا واقعاً چنین است یا خیر».
منبع:
https://www.sciencedaily.com/releases/2024/11/241118125210.htm