29 اکتبر 2024- مطالعه ی اخیراً منتشر شده در ژورنال Nutrients نقش ویتامینD در مدیریت و پیشگیری از دیابت نوع 2 (T2DM) را بررسی کرد.

پیشینه

دیابت یکی از علل اصلی عوارض، مرگ زودرس و پیامدهای شدید مانند نارسایی کلیه و قطع عضو و سایر موارد است.دیابت نوع 2، بیش از 90٪ موارد دیابت را تشکیل می دهد و بار قابل توجهی را بر سیستم های مراقبت های بهداشتی تحمیل می کند.دیابت نوع 2، با اختلال عملکرد سلول های بتا پانکراس و حساسیت به انسولین مشخص می شود.

ویتامینD ، به دلیل اثرات پلیوتروپیک آن فراتر از سلامت اسکلتی، توجه زیادی را به خود جلب کرده است.گزارش شده است که کمبود ویتامین D، خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد. علاوه بر این، حدس زده می شود که ویتامین D از طریق مکانیسم های مختلف خاصیت ضد دیابتی را اعمال کند. در حالی که مطالعات از نقش آن در هموستازی گلوکز حمایت می کنند، یافته ها متناقض هستند.

به این ترتیب، در مطالعه ی حاضر، محققان اثرات محافظتی ویتامین D را بر سلول‌های بتا در پانکراس، با تمرکز بر مزایای ویتامین D بر کنترل قند خون و دیابت، بررسی کردند.

ویتامین D و دیابت

ویتامین D، به دلیل نقش خود در متابولیسم کلسیم شناخته شده است و کمبود ویتامینD  می تواند منجر به اختلال در رشد استخوان شود. با این حال، نقش ویتامین D در بهبود حساسیت به انسولین و عملکرد سلول های بتا، کمتر شناخته شده است.

ویتامین D، با فعال کردن گیرنده های ویتامینD  بر روی سلول بتا (VDRs) ترشح انسولین را تحریک می کند. همچنین مکمل ویتامین D، هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) و سطح قند خون ناشتا را بهبود می بخشد و خطر ابتلا به دیابت را کاهش می دهد.

یک متاآنالیز تأیید کرد که کافی بودن ویتامین D به کاهش آسیب شناسی سلولی مرتبط با مقاومت به انسولین کمک می کند. این تاثیر با حفظ حداقل سطوح رادیکال‌ها و گونه‌های فعال، کاهش سیتوکین‌های پیش التهابی، افزایش سیتوکین‌های ضد التهابی و تسهیل سیگنال‌دهی طبیعی کلسیم حاصل می شود.

اتصال 1،25-دی هیدروکسی ویتامین D، شکل فعال ویتامین D، بهVDR ها، ژن های مسئول رشد سلول هایبتا، انتقال گلوکز و سنتز انسولین را فعال می کند. ویتامینD ، همچنین از طریق مکانیسم های غیر ژنومی بر ترشح انسولین تأثیر می گذارد. غشاهای سلول بتا را دپولاریزه می کند، کانال های کلسیم را باز می کند و هجوم کلسیم را افزایش می دهد که باعث ترشح انسولین می شود.

مکمل ویتامینD  برای کنترل قند خون

مطالعات مختلف، اثرات مکمل ویتامین D را بر سطح HbA1c گزارش کرده اند. یک کارآزمایی تصادفی کنترل شده (RCT) کاهش سطح HbA1c را پس از تجویز ویتامین D نشان داد. کارآزمایی دیگر نشان داد که HbA1c با مصرف ترکیبی ویتامین D و کلسیم به طور قابل توجهی کاهش می یابد، اما با ویتامین D به تنهایی چنین اثری مشاهده نشد.

یک مطالعه بهبود سطح HbA1c و گلوکز خون ناشتا را پس از تزریق ویتامینD  با دوز بالا در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2، گزارش کرد.

علاوه بر این، یک مطالعه نشان داد که مکمل‌های کلسیم و ویتامینD  می‌توانند از افزایش قند خون و مقاومت به انسولین در افرادی که دچار اختلال تحمل گلوکز هستند، جلوگیری کنند. یک متاآنالیز همچنین اثر قابل توجه مکمل ویتامین D را بر قند خون ناشتا نشان داد. با این حال، مطالعه ی دیگری نشان داد که مکمل ویتامین D تأثیر کمی بر سطح قند خون ناشتا دارد.

در حالی که چند کارآزمایی بالینی هیچ بهبودی را در مقاومت به انسولین با مکمل ویتامین D گزارش نکردند، برخی دیگر کاهش قابل توجهی را گزارش نمودند.

این اختلافات ناشی از محدودیت‌های روش‌شناختی و عوامل فردی، مانند تغییرات ژنتیکی، پاسخ‌دهی و سطوح پایه ویتامین D است. نکته قابل توجه این است که ویتامینD  اثرات خاصی بر روی جمعیت های مختلف، مانند کودکان، بالغین و افراد مسن دارد.به عنوان مثال، یک کارآزمایی بالینی نشان داد که مکمل ویتامین D به طور قابل توجهی سطح HbA1c و قند خون ناشتا را در افراد مسن مبتلا به پیش دیابت کاهش می دهد.

علاوه بر این، در نوجوانان و کودکان مبتلا بهT1DM یا T2DM و کمبود ویتامین D، مکمل ویتامین D با کاهش معنی دار بالینی HbA1c و کاهش قابل توجه شاخص توده بدنی و سطوح آلانین آمینوترانسفراز همراه بود.

مکمل ویتامین D و عوارض  T2DM

اثرات ویتامین D بر خطر عوارض دیابت و بیماری های قلبی عروقی همچنان بحث برانگیز است. یک کارآزمایی تصادفی کنترل شده با بیش از 25000 شرکت کننده، نشان داد که درمان با ویتامینD  در طول پنج سال هیچ مزیت محافظتی قابل توجهی در برابر حوادث قلبی عروقی ندارد. در مقابل، مطالعات مکانیسمی، نقش اساسی ویتامین D را در بازسازی و حفاظت عروقی برجسته کردند.

علاوه بر این، یک کارآزمایی با شرکت بزرگسالان مسن نشان داد که مکمل ویتامینD  منجر به کاهش قابل توجه حوادث مربوط به نارسایی قلبی می شود. با این حال، هیچ تفاوتی در بروز سکته مغزی یا انفارکتوس میوکارد گزارش نشد.

اثرات ویتامین D بر فشار خون نامشخص است، اگرچه مطالعات نشان داده اند که مکمل ویتامینD  با دوز بالا می تواند منجر به بهبودهای کوتاه مدت شود.

همچنین مطالعات مختلف ارتباط بین دژنراسیون ماکولای وابسته به سن و کمبود ویتامین D را نشان داده اند. در یک مطالعه به ارتباط معکوس بین سطوح 1,25-دی هیدروکسی ویتامین D و رتینوپاتی دیابتی(DR)  اشاره شده است. محققان در یک مطالعه ی دیگر، به ارتباط قابل توجه بین شیوع رتینوپاتی دیابتی و سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D در گروه دیابت اشاره کردند. علاوه بر این، یک متاآنالیز نشان داد که بیماران مبتلا به کمبود ویتامین D و دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به رتینوپاتی دیابتی هستند.

خلاصه

 ویتامینD  بر فیزیولوژی دیابت، با بهبود تولید، ترشح و حساسیت انسولین و کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو تاثیر می گذارد.

تاثیر آن بر متابولیسم گلوکز و بروز T2Dدر طول کارآزمایی ها متناقض بوده است. علاوه بر این، مکمل ویتامین D مزایای قابل توجهی در برابر عوارض مرتبط با دیابت دارد. اما تنوع قابل توجه در بین مطالعات، یک نتیجه گیری قطعی و ارائه ی توصیه های بالینی را پیچیده می کند.

به این ترتیب، مطالعات بیشتر برای روشن کردن رابطه بین ویتامین D و متابولیسم گلوکز، با تاکید بر پاسخ‌های فردی به مکمل ویتامین D، ضروری است.

منبع:

https://www.news-medical.net/news/20241029/Could-vitamin-D-be-the-missing-link-in-managing-type-2-diabetes-Recent-study-weighs-in.aspx