11 مارس 2025- در یک مقاله مروری اخیر که در مجله Nutrients منتشر شد، محققان انتشارات موجود را برای ارزیابی مزایای رژیم‌های کتوژنیک (KD) نسبت به سایر روش‌های رژیم غذایی برای کاهش وزن و سایر مزایای سلامتی بررسی کردند.

یافته ‌های آنها نشان می ‌دهد که رژیم کتوژنیک ممکن است برای کنترل گرسنگی، کاهش وزن سریع ‌تر، بهبود تنظیم انسولین و قند خون، کاهش التهاب، و افزایش رفاه روانی و سایر موارد موثر باشد. این رژیم‌ ها همچنین می ‌توانند وابستگی به داروهای چاقی را کاهش دهند و ممکن است در مدیریت سطح قند خون و انسولین، نه تنها از رژیم‌ های کم‌ چرب، بلکه از سایر رژیم ‌های کم کربوهیدرات نیز بهتر عمل کنند. با این حال، تحقیقات بیشتر، به ویژه آزمایشات بالینی، برای تایید این مزایا مورد نیاز است.

رفع چاقی با رژیم غذایی

علیرغم دستورالعمل ها و توصیه های غذایی، چاقی یک معضل بهداشت عمومی رو به رشد است اما اغلب نادیده گرفته می شود. بیماران و پزشکان به طور فزاینده ای به استراتژی های غذایی مانند رژیم کتوژنیک برای کاهش وزن روی آورده اند، شایان ذکر است که این رژیم در ابتدا برای درمان صرع توسعه یافته بود.

از الزامات این رژیم ‌ها مصرف کم یا حذف کامل کربوهیدرات ها (کمتر از 10 درصد انرژی دریافتی روزانه)، مصرف مقادیر متوسط ​​پروتئین و مصرف مقادیر زیاد چربی می باشد. محدودیت کربوهیدرات بدن را وادار به کتوز می کند، جایی که به جای سوزاندن گلوکز برای انرژی، چربی سوزانده می شود. هنگامی که بدن در حالت کتوز قرار می گیرد، سطح انسولین نیز کاهش می یابد.

علیرغم شواهدی مبنی بر اینکه رژیم کتوژنیک منجر به کاهش وزن سریع می شود، گزارش ها اشاره می کنند که این رژیم غذایی از نظر کیفیت کلی رژیم در رتبه بالایی قرار ندارد. این تا حدی به دلیل فرمولاسیون ضعیف رژیم کتوژنیک است که به غذاهای فرآوری شده کم کربوهیدرات متکی است و ممکن است مزایای رژیم غذایی را تضعیف کند یا در دراز مدت اثرات نامطلوبی بر سلامتی داشته باشد. با این حال، انواع سالمی از رژیم کتوژنیک وجود دارد که بر روی غذاهای طبیعی و حداقل فرآوری شده تمرکز دارد.

رژیم‌ کتوژنیک برای کاهش وزن و مزایای مرتبط

رژیم های غذایی سنتی که بر محدودیت کالری تکیه دارند، منجر به کاهش وزن می شوند اما گرسنگی را نیز افزایش می دهند. افرادی که این رژیم‌ها را دنبال می ‌کنند، رعایت طولانی ‌مدت آنها را دشوار می ‌دانند، زیرا ممکن است هوس خوردن غذاهای پرکالری اما کم ‌مغذی را داشته باشند.

از طرف دیگر، رژیم کتوژنیک هورمون گرسنگی گرلین را سرکوب می کند و ترشح هورمون های سیری را افزایش می دهد. تصور می شود که این اثرات تا حدی از طریق اجسام کتونی، مانند بتا-هیدروکسی بوتیرات (BHB)، که بر هورمون های تنظیم کننده اشتها تأثیر می گذارد و ممکن است به کاهش حس گرسنگی کمک کند، ایجاد می شود. در یک مطالعه با حضور افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مشخص گردید که این افراد با پیروی از رژیم کتوژنیک احساس گرسنگی کمتری کرده، و همچنین کاهش وزن و بهبود شاخص های سلامتی خود را تجربه کردند.

از آنجایی که رژیم کتوژنیک به طور طبیعی گرسنگی را کاهش می دهد و کاهش دریافت کالری را بدون نیاز به شمارش کالری سبب می شود، مزایای کاهش وزن مشابه یا بیشتر از داروهای سرکوب کننده اشتها یا داروهایی که جذب چربی را مسدود می کنند بدون عوارض جانبی مستند این داروها مانند تهوع و اسهال، ارائه می دهد.

پیروی از رژیم کتوژنیک در ابتدا می تواند منجر به کاهش وزن سریع، تا 4.5 کیلوگرم در دو هفته اول، به دلیل از دست دادن آب شود. با این حال، این افت اولیه تا حد زیادی به دلیل از دست دادن آب ناشی از کاهش گلیکوژن است و ممکن است بین افراد متفاوت باشد. این به دلیل کاهش گلیکوژن ذخیره شده و کاهش انسولین است که احتباس سدیم را کاهش می دهد و ممکن است فشار خون را کاهش دهد.

سطح قند خون به شدت بر گرسنگی و سیری تأثیر می گذارد و نوسانات، به ویژه افزایش و کاهش قند خون پس از وعده های غذایی پر کربوهیدرات، می تواند باعث افزایش اشتها و دریافت انرژی شود.

رژیم کتوژنیک دارای مزایایی برای تثبیت قند خون است، زیرا کربوهیدرات کمی دارد، بنابراین سطح انسولین و قند خون را تثبیت می کند. نکته مهم این است که رژیم کتوژنیک در برخی از مطالعات به دلیل سطوح عمیق تر محدودیت کربوهیدرات و ایجاد کتوز، نسبت به سایر رژیم های غذایی کم کربوهیدرات برای کنترل قند خون موثرتر است. برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2، رژیم کتوژنیک برای مدیریت وزن، قند خون و انسولین از رژیم های کم چرب بهتر عمل می کند. به طور خاص، رژیم کتوژنیک با کاهش شاخص مقاومت به انسولین و سطح انسولین ناشتا، حساسیت به انسولین را بهبود می بخشد. در یک کارآزمایی، افرادی که از رژیم کتوژنیک پیروی می کردند، توانستند مصرف داروهای دیابت خود را متوقف کنند.

با این حال، پاسخ به رژیم کتوژنیک می تواند در بین افراد متفاوت باشد، و افراد مبتلا به بیماری های مزمن باید این رژیم را تحت نظارت پزشکی اتخاذ کنند. کارشناسان همچنین تاکید می ‌کنند که پایبندی طولانی‌ مدت و تفاوتهای فردی، از جمله تفاوت ‌ها در جنسیت و پاسخ ‌های متابولیک، می ‌تواند بر نتایج رژیم کتوژنیک تأثیر بگذارد.

یکی دیگر از مزایای رژیم کتوژنیک اثرات ضد التهابی آن است. چاقی با التهاب مزمن همراه است و خطر ابتلا به بیماری های متابولیک را افزایش می دهد، اما نشان داده شده است که رژیم کتوژنیک سطح نشانگرهای التهابی را به ویژه در افراد چاق کاهش می دهد. پیروی از این رژیم می تواند مزایای مشابهی با داروهای مورد استفاده برای درمان التهاب داشته باشد با این تفاوت که می تواند عوارض جانبی کمتری داشته باشد. با این حال، این اثرات ضد التهابی زمانی که رژیم کتوژنیک مبتنی بر غذاهای کامل و فرآوری نشده به جای محصولات فرآوری شده ی کم کربوهیدرات باشد، بهتر پشتیبانی می شود. شواهد در حال ظهور نشان داده اند که اجسام کتونی مانند BHB ممکن است نقش مستقیمی در کاهش التهاب داشته باشند، اگرچه مطالعات انسانی بیشتری برای تایید این مسیرها مورد نیاز است.

رژیم کتوژنیک و سلامت روان

عوامل روانی تاثیر بسزایی بر وزن دارند. تحقیقات نشان داده است که بین استرس، رفتارهای غذایی ناسالم و چاقی ارتباط وجود دارد. تلاش مکرر برای رژیم غذایی و نوسانات وزن مرتبط می تواند باعث افزایش اضطراب و افسردگی شود. با این حال، مطالعات نشان می دهد که رژیم کتوژنیک عملکرد شناختی را تقویت می کند، خواب آلودگی را کاهش می دهد و خلق و خو را بهبود می بخشد. برخی از این اثرات ممکن است به دلیل کاهش التهاب عصبی و استرس اکسیداتیو باشد، اگرچه آزمایشات بالینی بیشتری برای تأیید این مزایا مورد نیاز است.

علاوه بر کاهش وزن، رژیم کتوژنیک استرس اکسیداتیو و التهاب عصبی را کاهش می دهد و سلامت مغز را بهبود می بخشد. یک مطالعه نشان داد که پس از سه هفته پیروی از رژیم کتوژنیک، افراد بهبود قابل توجهی را در علائم روان پریشی و افسردگی نشان می دهند، در حالی که تجزیه و تحلیل های اولیه نشان داد که رژیم کتوژنیک می تواند اضطراب را نیز کاهش دهد. با این حال، کارشناسان تاکید کردند که شواهد برای بهبود سلامت روان هنوز مقدماتی هستند و تا زمانی که کارآزمایی های بزرگتر انجام شود، باید با احتیاط تفسیر شوند. محققان خواستار مطالعات بیشتر برای ارزیابی این اثرات در جمعیت های مختلف در دوره های طولانی تر شدند.

رژیم کتوژنیک (KD) همچنین در حال بررسی برای استفاده در درمان اختلالات مصرف مواد و اعتیاد است. این رژیم پتانسیل کاهش مصرف الکل، کاهش تمایل به مصرف آن و کاهش علائم ترک را نشان داده است. به ‌طور مشابه، KD ممکن است با تثبیت سطح گلوکز و انسولین، که تصور می‌شود در الگوهای غذایی اعتیادآور نقش دارند، به کاهش تمایل و وابستگی به غذاهای فوق ‌فرآوری ‌شده کمک کند.

همچنین ممکن است به دلیل اثرات مستند آن در کاهش هوس های غذایی، از افراد مبتلا به اعتیاد به غذا حمایت کند، و درنتیجه وابستگی به غذاهای فوق فرآوری شده را کاهش می دهد. مطالعات موردی نشان می ‌دهد که افراد مبتلا به اختلالات پرخوری یا اعتیاد به مواد غذایی، بهبودهای قابل توجهی را تجربه کردند و دوره‌ های پرخوری کمتری را هنگام دنبال کردن رژیم کتوژنیک تجربه نمودند. با این حال، بسیاری از تحقیقات در مورد رژیم کتوژنیک و اعتیاد هنوز در مراحل اولیه است و مطالعات مقایسه ای بزرگ تری برای تایید این مزایا مورد نیاز است.

عوارض جانبی رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک، برای افراد مبتلا به اختلالات متابولیکی نادر یا برخی شرایط شدید مانند پانکراتیت حاد مناسب نیست. افراد مبتلا به بیماری های مزمن مانند فشار خون بالا یا دیابت باید قبل از اتخاذ این رژیم با متخصصان پزشکی مشورت کنند. از آنجایی که پاسخ های فردی به رژیم کتوژنیک می تواند متفاوت باشد، راهنمایی شخصی ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی مهم است.

رژیم کتوژنیک همچنین دارای اثرات نامطلوب کوتاه مدتی است که به آن "کتو آنفولانزا" گفته می شود، این علائم شامل سرگیجه، یبوست، حالت تهوع، خستگی و سردرد در زمانی که بدن در تلاش برای سازگاری با کتوز است، بروز می کنند. برخی از افراد، از جمله مبتلایان به دیابت نوع 1، نیز در معرض خطر کتواسیدوز دیابتی قرار دارند، پدیده ای نادر که در آن قند و کتون خون به سطوح خطرناکی می رسد.

نتیجه گیری

شواهد کنونی نشان می دهد که رژیم کتوژنیک دارای مزایای متعددی فراتر از کاهش وزن، از جمله بهبود سلامت روان است. در برخی موارد، رژیم کتوژنیک همان اثرات داروها را دارد اما عوارض جانبی کمتری دارد. با این حال، اثرات سلامتی رژیم کتوژنیک می تواند به کیفیت انتخاب های غذایی در رژیم غذایی بستگی داشته باشد و نسخه های ضعیف فرموله شده از این رژیم ممکن است مزایای مشابهی را ارائه ندهند.

در حالی که مطالعات بیشتری برای به دست آوردن بینشی جامع در مورد مکانیسم ‌های اثرات رژیم کتوژنیک بر بدن مورد نیاز است، به نظر می ‌رسد که این رژیم‌ ها ممکن است نسبت به سایر رژیم‌ هایی که شامل محدود کردن چربی‌ها یا شمارش کالری هستند، برتر باشند. محققان همچنین خواستار آزمایش ‌های بالینی هستند تا نه تنها کاهش وزن، بلکه پیامدهای گسترده ‌تری مانند سلامت روانی، نشانگرهای متابولیک و التهاب را برای درک کامل پتانسیل و ایمنی رژیم کتوژنیک در جمعیت‌های مختلف ارزیابی ‌کنند.

منبع:

https://www.news-medical.net/news/20250311/Could-a-keto-diet-replace-diabetes-meds-New-research-explores-the-possibilities.aspx