11 ژوئیه 2024- گسترش روزافزون استفاده از داروهای گیاهی و سایر اشکال طب جایگزین، محرکی برای تحقیقات در مورد اثرات ادعایی آنها بر سلامت انسان بوده است. یک متاآنالیز اخیر که در مجله یNutrients  منتشر گردید، مطالعات اخیر روی زغال اخته(Cornus masL.)را برای شواهدی از فواید قلبی متابولیکی آن مرور کرد.

بیماری قلبی متابولیکی

بیماری‌های غیرواگیر (NCD) سالانه جان 17 میلیون فرد زیر 70 سال را می‌گیرد و بیماری‌های قلبی متابولیکی، بخش عمده‌ای را تشکیل می‌دهند. تا سال 2030، 77 درصد از بار بیماری ها ناشی از بیماری های غیرواگیر خواهد بود.

بیماری‌های قلبی متابولیکی شامل بیماری‌هایی می‌شوند که هم ناشی از عوامل قلبی عروقی و هم عوامل متابولیکی هستند. به عنوان مثال می توان به بیماری قلبی عروقی (CVD)، دیابت نوع 2 (T2DM) و سندرم متابولیک اشاره کرد.

این بیماری ها عوامل خطر یکسانی مانند دیس لیپیدمی، اختلال در کنترل گلوکز خون، فشار خون بالا، چاقی احشایی یا شکمی، و افزایش آنزیم های کبدی دارند. آنها از طریق مسیرهای مشابهی برای تولید طیفی از نتایج مرتبط عمل می کنند.

افزایش سطح آنزیم های کبدی(آسپارتات آمینوترانسفراز یا AST، و آلانین آمینوترانسفراز یا ALT) نشانگرهایی برای وجود مشکل در کبد هستند، اما عملکرد مختل شده ی کبد را در بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) نشان نمی دهند. اما همانطور که مدتها تصور می شد، آنها می توانند وضعیت فرد در حال ابتلا به دیابت نوع 2را نشان دهند، همچنین با عوامل خطر بیماری قلبی عروقی (CVD) مرتبط هستند.

شیوع بالای سیگار کشیدن، سبک زندگی بی تحرک و الگوهای غذایی ناسالم فرد را بیشتر مستعد افزایش بروز و شیوع بیماری قلبی متابولیکی می کند. سبک زندگی فعال و اصلاح رژیم غذایی کلیدی برای معکوس کردن این روند است.

مواد زیست فعال در زغال اخته

گیلاس کرنلی یا زغال اخته بیش از هزار سال است که بخشی از طب سنتی در بسیاری از مناطق آسیای مرکزی و اروپای شرقی تا ایران بوده است. آنها برای درمان مسائل مختلفی از جمله گلودرد، هضم ضعیف، بیماری کبد و کلیه و برخی عفونت ها مانند سرخک یا آبله مرغان استفاده می شوند.

زغال اخته حاوی مقدار زیادی ترکیبات فعال زیستی، عمدتاً آنتوسیانین ها و ایریدوئیدهایی مانند اسیدهای آلی است. این ترکیبات علاوه بر کاهش سطح کلسترول خون، دارای خواص ضد التهابی، ضد دیابت و در نتیجه محافظت از قلب و کبد هستند.

آنتوسیانین ها آزادسازی NO از اندوتلیوم را افزایش می دهند، غلظت منقبض کننده ی عروق را کاهش می دهند و باعث اتساع عروق می شوند.

آنتوسیانین ها، کیناز اکتیو شده با آدنوزین مونوفسفات(AMPK)  را فعال می کنند که سنتز کلسترول و تری گلیسیرید را مهار می کند. این باعث کاهش سطح کلسترول LDL و HDL می شود.

ایریدوئیدها سطح لیپیدهای سرم را کاهش می دهند و از تغییرات آتروماتوز جلوگیری می کنند. کاهش 44 درصدی تری گلیسیرید در یک مطالعه ی هایپرکلسترولمیک خرگوش پس از 60 روز مصرف مکمل زغال اخته گزارش شد.

مطالعات حیوانی بهبود کنترل قند خون را به دنبال مصرف مکمل آنتوسیانین، اسید اورسولیک، زغال اخته یا عصاره آن نشان داده اند. آنتوسیانین ها حساسیت به انسولین را بهبود می بخشند و از تجزیه کربوهیدرات های پیچیده به قندهای ساده ی قابل هضم جلوگیری می کنند.

اسید اورسولیک از طریق چندین مسیر برای بازگرداندن حساسیت به انسولین، بهبود سطح گلیکوژن و تحریک جذب گلوکز توسط سلول‌های عضلانی عمل می‌کند و سندرم متابولیک را برطرف می‌کند. اسید لوگانیک، همچنین فعالیت آنتی اکسیدانی را با کاهش تشکیل گلیکاسیون و محصولات اکسیداسیون افزایش می دهد.

هنوز شواهد بیشتری برای مزایای قلبی متابولیکی مکمل زغال اخته یا درمان با آن برای توسعه فرمول‌های تجاری متمرکز برای استفاده ی راحت، مورد نیاز است.

نتایج امیدوارکننده از کارآزمایی‌های داروهای گیاهی و حیوانی منجر به آزمایش‌های تصادفی‌ و کنترل‌شده انسانی (RCTs) شد. مطالعه ی حاضر با هدف ارزیابی اثرات زغال اخته با استفاده از داده‌های چندینRCT  با پارامترهای پیامد قلبی متابولیک انجام شد.

در مورد این مطالعه

شش مطالعه ی تصادفی کنترل دار(RCT) مورد بررسی شامل استفاده از زغال اخته به شکل میوه، پودر و عصاره در بزرگسالان بود. پیامدهای اندازه‌گیری‌شده شامل نقاط پایانی قلبی عروقی، معیارهای تن‌سنجی و پارامترهای متابولیکی بود که به اصلاح سبک زندگی پاسخ می‌دهند.

سه مورد از مطالعات شامل افراد مبتلا به بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک (MAFLD) بود. یک مطالعه شامل افراد مبتلا به دیابت نوع 2، یک مطالعه ی دیگر شامل افراد دارای مقاومت به انسولین، و دیگری شامل زنان یائسه بود.

دوز زغال اخته از 500 میلی گرم در روز تا 20 میلی لیتر در روز یا 20 تا 30 گرم پودر خشک در روز متغیر بود. دوره های مطالعه از شش تا دوازده هفته افزایش یافت.

پیامدهای ارزیابی شده شامل تری گلیسیرید (TG)، کلسترول تام (TC)، LDL، HDL، گلوکز خون ناشتا (FBG)، انسولین، هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c)، مقاومت به انسولین (HOMA-IR)، AST/ALT، وزن بدن، شاخص توده بدنی(BMI)  و دور کمر (WC)بود.

نتایج این مطالعه

نتایج حاکی از تأثیر مطلوب مکمل زغال اخته بر اندازه‌گیری‌های آنتروپومتریک، پروفایل لیپیدی و پارامترهای گلایسمی است.

به طور کلی، کاهش قابل توجهی در وزن بدن مشاهده شد( تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD) برابر با 0.27-). شاخص توده ی بدنی، نیز باتفاوت میانگین استاندارد شده ی برابر با 0.42- کاهش یافت. با وجود این، اندازه ی دور کمر (WC) بعد از تنظیم برای ناهمگونی بین مطالعاتی، تغییری نکرد.

کنترل قند خون با کاهش قند خون ناشتا(SMD= 0.46-) بهبود یافت. HbA1c، که نشان دهنده میانگین سطح گلوکز خون در 120 روز گذشته است، کاهش یافت(SMD=0.70-). برای سطوح انسولین هیچ تغییری ثبت نشد.

کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) افزایش یافت(SMD= 0.38) بدون تغییر در تری گلیسیرید کل پلاسما و کلسترول کل و لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) . این مداخلات بر اندازه ی کبد و یا عملکرد کبد تاثیری نداشت.

فقط در یک مطالعه روی 50 فرد مبتلا به MAFLD، فشار خون اندازه گیری شده بود. هر دو فشار خون سیستولیک و دیاستولیک 9- میلی متر جیوه پس از مداخله کاهش یافت.

نتیجه گیری

مصرف زغال اخته ممکن است بر عوامل خطر متابولیکی قلبی مختلف در بین افرادی که در معرض خطر بالایی هستند، تأثیر بگذارد. در حالی که مطالعات متعدد یافته های این مقاله را تایید می کنند، برخی دیگر با آنها در تناقض هستند. این می تواند به دلیل متفاوت بودن مدت زمان مطالعه، فرمولاسیون های مختلف و محتوای آنتوسیانین محصول مصرفی باشد.

به عنوان مثال، یک متاآنالیز قبلی نشان داد که زغال اخته سطوح تری گلیسیرید و LDL را کاهش می دهد. با این حال، آن مطالعه بر اساس دوز 300 میلی گرم در روز یا بیشتر، در مقابل 30-150 میلی گرم در روز برای مطالعات تحت پوشش در این مقاله بود. نویسندگان حداقل 300 میلی گرم آنتوسیانین و 20 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن ایریدوئیدها را پیشنهاد می کنند.

مطالعات موجود اثرات مثبتی بر عملکرد کبد با زغال اخته در حیوانات اما نه در انسان نشان داده اند، که نشان می دهد در حضور بیماری کبدی فعالیت آن ضعیف است.

مطالعات بیشتر باید بررسی کند که آیا زغال اخته به طور مستقل باعث کاهش وزن می شود و همچنین به طور غیرمستقیم از طریق کاهش وزن تاثیرات خود را القا می کند یا خیر. به مطالعات بزرگتر، با دوزها و مدت زمان استاندارد و اعتبار داخلی بالا، برای نتایج قابل اعتمادتر و قابل تکرارتر نیاز است.

با توجه به مزایا و مقبولیت رژیم درمانی در مقابل داروها در درازمدت، باید شواهدی مبنی بر بهبود واقعی در نقاط پایانی بیماری با مصرف یک مکمل وجود داشته باشد نه این که صرفآ سطح نشانگرهای زیستی را تغییر دهد.

منبع:

https://www.news-medical.net/news/20240711/The-effect-of-supplementation-with-cornelian-cherry-on-different-cardiometabolic-outcomes.aspx