رمضان و دیابت
- ماه رمضان و ضرورت روزه داری برای مسلمانان چیست؟
- آمادگی های قبل از روزه داری کدامند؟
- موارد منع روزه داری برای بیماران دیابتی چیست؟
- توصیه های تغذیه ای برای افراد دیابتی در طول ماه رمضان چیست؟
- در چه ساعاتی از روز در طول ماه مبارک رمضان باید آزمایش قند خون انجام شود؟
- چگونه مقدار غذای مصرفی را با کنترل قندخون مدیریت کنیم ؟
- توصیه های دارویی برای مبتلایان به دیابت در طول ماه مبارک رمضان چیست؟
- توصیه های ورزشی برای مبتلایان به دیابت در طول ماه مبارک رمضان چیست؟
- در صورتیکه بیمار دیابتی در هنگام روزه داری دچار افت قندخون شود، چه اقداماتی باید انجام گیرد؟
- بنظر شما افراد دیابتی قادر به روزه داری در طول ماه مبارک رمضان هستند؟
- من بیماری قند دارم و در حال حاضر برای پایین آوردن قند خونم از قرص قند استفاده می کنم ، آیا می توانم امسال روزه بگیرم ؟
- آیا دخترم که دیابتی است و انسولین تزریق می کند می تواند روزه بگیرد ؟
- اگر من روزه بگیرم ممکن است دچار عوارض بشوم ؟
- چگونه می توانم بفهمم که قندخونم پایین آمده است ؟
- روزه گرفتن رژیم محسوب می شود یا اینکه طی ماه رمضان هم باید رژیم خاصی را رعایت کنم ؟
- آیا میزان کل مواد غذایی مصرفی ام در ماه رمضان باید مانند رژیم قبلی باشد ؟
- اگر برای خوردن سحری نتوانستم بیدار شوم چه باید کرد ؟
- نوشیدن آب و مایعات غیر قندی تا چه اندازه مجاز است ؟
- آیا رفتن مرا به مهمانی های افطار صلاح می دانید ؟
- اگر بعد از افطار احساس کردم قندخونم بالاست چه کنم ؟
- اگر هنگام سحر احساس کردم قند خونم بالاست چه کنم؟
- در هنگام روزه داری استراحت در طی روز بهتر است یا می توانم فعالیت بدنی نیز داشته باشم؟
- در ماه رمضان قرص هایم را در چه زمانی مصرف کنم ؟
- اگر فراموش کردم قرصم را مصرف کنم چه باید بکنم ؟
- آیا روزه داری بر کاهش چربی خون موثر است؟
- آیا افراد دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت برکلیه ، چشم ، قلب و ... شده اند ،می توانند روزه بگیرند ؟
سوال: ماه رمضان و ضرورت روزه داری برای مسلمانان چیست؟
جواب:مسلمانان هر ساله در سراسر دنیا ماه نهم سال قمری یعنی رمضان را روزه می گیرند و عید آنرا جشن می گیرند .
اگر چه بیماران دیابتی از روزه داری براساس قوانین شرع معاف هستند اما بسیاری از آنها این معافیت را نمی پذیرند و علاقه مند به روزه داری در این ماه مبارک هستند .
رمضان ماهی است که احساس روحی و روانی خوبی در افراد روزه دار ایجاد می کند و بیماران دیابتی علاقمند به انجام فریضه اسلامی خود هستند .
بسیاری از بیماران دیابتی بدون راهنمایی پزشکی لازم ، شروع به روزه داری می کنند و این موضوع در مواردی میتواند منشاء بروز عوارض نگران کننده در بیماران باشد. لذا قبل از حلول ماه مبارک رمضان بهتر است بیماران دیابتی توصیه و راهنمایی های لازم برای ورود به روزه داری را از گروه مراقبین بهداشتی و پزشکی خود دریافت کنند .
سوال: آمادگی های قبل از روزه داری کدامند؟
جواب:افراد مبتلا به دیابت قبل از روزه داری نیاز به معاینات پزشکی و بررسی مجدد شرایط بهداشتی دارند و رعایت موارد زیر ضروری است :
1- تنظیم برنامه غذایی برای روزه داری
2- تنظیم برنامه دارویی برای روزه داری
3- تشویق به ادامه فعالیت فیزیکی مناسب
4- شناسایی و آموزش علائم خطر در موارد « هیپوگلیسمی » افت قندخون و کمبود آب بدن و سایر عوارض احتمالی.
سوال: موارد منع روزه داری برای بیماران دیابتی چیست؟
جواب:
1- همه مبتلایان به دیابت نوع I ناپایدار
2- بیماران مبتلا به دیابت نوع Iو II که کنترل ضعیفی بر بیماری خود دارند .
3- بیمارانی که به رژیم دارویی ، تغذیه ای و وزرشی روزانه خود بی توجه هستند .
4- بیمارانی که مشکلات جدی نظیر فشارخون کنترل نشده و مشکلات قلبی دارند .
5- بیماران با سابقه ابتلأ مکرر به DKA« کتواسیدوز دیابتی » عارضه حاد بدنبال بیماری دیابت که بدنبال کمبود انسولین همراه با افزایش هورمونهای متقابل انسولین مثل گلوکاگن ایجاد و با افزایش قندخون درد شکمی –تهوع و استفراغ و بوی استون در تنفس بیمار تظاهر میکند و این موضوع یک اورژانس پزشکی است.
6- بیماران مبتلا به دیابت حاملگی
7- بیماران دیابتی با عفونت داخلی
8- بیماران دیابتی سالمند که عدم تمرکز و فراموشی دارند .
9- بیمارانی که دو دوره یا بیشتر « هیپوگلیسمی » افت قندخون و یا «هیپرگلیسمی » افزایش قندخون را تجربه کرده اند.
سوال:توصیه های تغذیه ای برای افراد دیابتی در طول ماه رمضان چیست؟
جواب: به افراد طبیعی و افراد دارای اضافه وزن توصیه می شود که در طول ماه رمضان نباید وزنشان زیاد شود. برای افراد چاق ماه مبارک رمضان فرصت عالی برای کاهش وزن است .
به افراد لاغر و کسانی که در مرز لاغری هستند توصیه می شود که در طول ماه رمضان از وزنشان کاسته نشود .
بی احتیاطی در زمان افطار خوردن با ولع مواد غذایی و جبران گرسنگی با افراط در پرخوری است این میتواند سبب هیپرگلیسمی « بالا رفتن خون » و البته اضافه وزن شود .
امساک و رعایت رژیم غذایی حتی در هنگام روزه داری لازم است ، زیرا فرد روزه دار بین افطار تا اذان صبح میتواند غذا مصرف کند و این نباید باعث بالا رفتن قندخون شود .
لازمست مصرف مواد غذایی شیرین از جمله زولبیا و بامیه را محدود کنید . در صورت تمایل شدید به مواد شیرین میتوانید از شیرینیهای مجاز رژیمی استفاده کنید .
هنگام افطار بهتر است با یک غذای ساده « مشابه صبحانه » آغاز کنید و شام را بلافاصله 1 تا 2 ساعت بعد از افطار صرف کنید .
قبل از خوابیدن نیز میتوانید غذای مختصری مشابه عصرانه بخورید. غذای سحر بسیار مهم است « در صورت نخوردن سحری روزه داری ممنوع میباشد .
هنگام سحر و قبل از شروع روزه لازمست حداقل 1 تا 2 لیوان آب نوشیده شود تا بدن در طی روز دچار کم آبی نشود .
سوال: در چه ساعاتی از روز در طول ماه مبارک رمضان باید آزمایش قند خون انجام شود؟
جواب:زمان انجام آزمایش در ماه رمضان قبل از افطار ، سه ساعت بعد از افطار و پیش از سحر توصیه می شود که اطلاعات خوبی از وضعیت قندخون در اختیار بیمار می گذارد . این کار را میتوانید توسط دستگاه گلوکومتر « قندسنج » انجام دهید. اما در صورتیکه گلوکومتر در دسترس ندارید، بهتر است آزمایش های خود را تحت نظارت پزشک و در زمان تعیین شده انجام دهید. در ماه رمضان بررسی قند خون ناشتا باید قبل از افطار صورت گیرد که این اندازه گیری برای کمک به تنظیم داروهای بیمار بسیار کمک کننده است.
سوال: چگونه مقدار غذای مصرفی را با کنترل قندخون مدیریت کنیم ؟
جواب:اگر بعد از افطار احساس کردید که قند خونتان بالاست در صورت امکان قندخونتان را اندازه گیری کنید. اگر بالای 250 میلی گرم در دسی لیتر بود باید از رژیم غذایی شب خود 20 درصد کم کنید و تا زمانی که قندخونتان بالاست رژیم غذایی خود را بهتر کنترل کنید « با کارشناس تغذیه مشاوره شود » در واقع ، بالا بون قندخون هنگام شب مانع از نتایج مثبت روزه داری برای بیمار می شود .
اگر هنگام سحر احساس کردید که قندخونتان بالاست باید قندخون خود را اندازه بگیرید . در صورتیکه بالای 200 میلی گرم در دسی لیتر باشد باید 20 درصد از مواد غذایی خود را کم کنید .
اگر قندخونتان هنگام سحر بالای 350 میلی گرم در دسی لیتر باشد توصیه می شود که اصلاً روزه نگیرید و با پزشک خود مشورت کنید .
سوال: توصیه های دارویی برای مبتلایان به دیابت در طول ماه مبارک رمضان چیست؟
جواب:همه بیماران مبتلا به دیابت نیاز به رژیم دارویی بمنظور اطمینان از کنترل خوب قندخون خود دارند این تنظیم و تطبیق باید براساس تغییرات زمان خوردن غذا در ماه رمضان و میزان فعالیت فیزیکی انجام گیرد .
1- در بیمارانی که از انسولین برای پائین آوردن قندخون استفاده می کنند :
الف ) رژیم سه بار تزریق انسولین :
یک تزریق انسولین کریستال قبل از افطار
یک تزریق انسولین کریستال قبل از سحر
یک تزریق انسولین NPHدر اواخر شب توصیه می شود .
ب ) رژیم دو بار تزریق انسولین :
یک تزریق انسولین NPHو رگولار ترکیبی قبل از افطار
یک تزریق انسولین NPHو رگولار ترکیبی قبل از سحر
ج ) کسانیکه از پمپ انسولین برای تزریق زیر جلدی مداوم استفاده می کنند بایستی سرعت آزاد شدن انسولین زیر جلد را کاهش داده و دوز های اصلی را برای متعادل کردن قندخون در سحر و افطار افزایش دهند در تمامی موارد کنترل قندخون با استفاده از گلوکومتر « قندسنج » و گزارش به پزشک معالج توصیه می شود .
2- در بیمارانی که از داروهای خوراکی برای کنترل قندخون استفاده می کنند .
تحقیقات مختلف نشان داده است که با تغییرات صحیح در مقدار داروهای پائین آورنده قندخون میتوان خطر ابتلا به هیپوگلیسمی « افت قندخون » و هیپرگلیسمی « افزایش قندخون » را کاهش داد .
استفاده از داروهای خوراکی کوتاه اثر بیشتر از داروهای خوراکی طولانی الاثر توصیه می شود . با پزشک مشورت شود رژیم دارویی در ماه رمضان باید از نظر مقدار و زمان مصرف دارو تغییر کند و برای هر بیمار این تغییرات منحصر به فرد است و به شرایط شخصی و وضعیت پزشکی بیمار بستگی دارد.
- بیمارانی که فقط متفورمین مصرف می کنند ، خطر افت قندخون آنها را تهدید نمی کند اگر چه مقدار داروی مصرفی آنها باید در روزه داری معکوس شود یعنی داروی صبح آنها موقع افطار و داروی شب آنها باید موقع سحر خورده شود .
- به بیمارانی که گلی بن کلامید مصرف می کنند در طی روزه داری توصیه می شود که مقدار داروی صبح آنها در افطار مصرف شود .
- مصرف داروهای خوراکی کنترل قندخون نباید در ماه رمضان فراموش شود، زیرا بعلت عدم مصرف مایعات خون غلیظ تر شده و قند بیشتر بالا می رود .
- در صورتیکه مصرف دارو را هنگام روزه داری فراموش کردید بهتر است آن روز را روزه نگیرید .
سوال: توصیه های ورزشی برای مبتلایان به دیابت در طول ماه مبارک رمضان چیست؟
جواب: فعالیت بدنی فرد روزه دار باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع شما نیست . اموری که به فعالیت بدنی شدید نیاز دارد را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهید تا از افت شدید قندخون پیشگیری نمایید . ورزش سبک 15-10 دقیقه ای هنگام صبح مناسب تر می باشد . اما ورزش هنگام بعد از ظهر و قبل از افطار میتواند مشکل ساز باشد .
باید درصورت امکان طی شب ها چند ساعت بعد از افطار زمانی را به ورزش اختصاص دهید .
سوال: در صورتیکه بیمار دیابتی در هنگام روزه داری دچار افت قندخون شود، چه اقداماتی باید انجام گیرد؟
جواب:یکی از عوارض خطر آفرین هنگام روزه داری ، کاهش بیش از حد قندخون است که خود را با علائمی همچون ضعف ، بی حالی ، عرق سرد ، تپش قبل ، سرگیجه ، تاری دید ، گرسنگی شدید و لرزش بدن و نهایتاً بیهوشی نشان می دهد .
در صورتیکه بیمار دیابتی روزه دار ، وسط روز دچار علائم افت قندخون شد باید فوراً با قندسنج قندخون را اندازه گیری نماید . در صورتیکه مقدار قندخون کمتر از 50 میلی گرم در دسی لیتر باشد حتماً روزه خود را می بایست افطار کند .
اگر دستگاه قندسنج ندارد ، در صورت پبدایش علائم افت قندخون سریعاً روزه خود را افطار کرده و با مصرف شربت و شیرینی به اندازه لازم مانع از بروز عوارض بعدی شود .
سوال: بنظر شما افراد دیابتی قادر به روزه داری در طول ماه مبارک رمضان هستند؟
جواب :اکثر بیماران مبتلا به دیابت نوع ΙΙکه داروهای خوراکی پائین آورنده قندخون استفاده می کنند عده ای از بیماران دیابتی نوع Iکه انسولینی هستند و در مورد روزه داری اصرار می ورزند در صورت کنترل دقیق قندخون و اعلام مجوز از طرف پزشکشان اجازه روزه داری در ماه رمضان را دارند برای موفقیت در روزه داری در طول ماه مبارک رمضان ، باید در مورد کنترل غذایی و اندازه گیری منظم قندخون بوسیله گلوکومتر « سه بار در روز » داشتند فعالیت فیزیکی مناسب روزانه ، تطابق داروهای مصرفی با شرایط روزه داری ، دقت کامل داشته باشیم .
تمام بیماران مبتلا به دیابت حتماً باید در مورد روزه داری و شرایط خودبا پزشکشان مشورت کنند پزشکان می بایستی سابقه پزشکی بیمار خود را بررسی کرده تا از توانایی روزه داری بیمار اطمینان یابند وبه بیمار اطلاعات صحیح و لازم و کافی را بدهند و بیمار را طوری درمان کنند که بیمار قادر به روزه داری در عین صحت و سلامت باشد .
سوال: من بیماری قند دارم و در حال حاضر برای پایین آوردن قند خونم از قرص قند استفاده می کنم ، آیا می توانم امسال روزه بگیرم ؟
جواب: در صورتی که شما به بیماری مزمن دیگری که پزشک مربوطه شما را از گرفتن روزه به علت آن منع کرده است مبتلا نیستند و در حال حاضر قند خونتان در حد قابل قبولی ( در حالت ناشتا زیر 160 ) است و اخیراً دچار افت قندخون نشده اید ، به احتمال زیاد می توانید روزه بگیرید .
سوال: آیا دخترم که دیابتی است و انسولین تزریق می کند می تواند روزه بگیرد ؟
جواب: بعید به نظر می رسد که ایشان بتوانند روزه داری را تحمل کنند . البته اگر اصرار برروزه گرفتن دارد ، در صورتی که انسولین زیادی مصرف نمی کند و طی روز دچار افت قندخون نمی شود ، با احتیاط کامل ( زیر نظر پزشک خود جهت تنظیم رژیم غذایی و انسولین ) و رعایت نکاتی که بیان خواهد شد ممکن است بتواند دوره روزه داری را بدون خطر پشت سر بگذارد .
سوال: اگر من روزه بگیرم ممکن است دچار عوارض بشوم ؟
جواب: خطر ناکترین عارضه روزه داری ، کاهش بیش از حد قندخون است . شما طی روزه داری بیش از هرچیز باید مراقب باشید که قندخونتان زیاد افت نکند .
سوال: چگونه می توانم بفهمم که قندخونم پایین آمده است ؟
جواب: افت قندخون با علامتهایی مانند ضعف و بی حالی ، عرق سرد فراوان ، تپش قلب ، سرگیجه ، تاری دید، گرسنگی شدید و لرزش بدن و در نهایت بیهوش شدن مشخص می گردد .
سوال: آیا روزه گرفتن رژیم محسوب می شود یا اینکه طی ماه رمضان هم باید رژیم خاصی را رعایت کنم ؟
جواب: رعایت رژیم دیابتی برای شما الزامی است . شما طی ماه رمضان بین افطار تا اذان صبح مواد غذایی مصرف می کنید لذا باید نکاتی را رعایت نمایید که قندخون شما در این فاصله بیش از حد بالا نرود .
سوال: آیا میزان کل مواد غذایی مصرفی ام در ماه رمضان باید مانند رژیم قبلی باشد ؟
جواب: بله حتماً شما نباید کالری دریافتی خود را در ماه رمضان نسبت به قبل افزایش دهید . به ویژه مصرف مواد قندی شیرین از جمله زولبیا و بامیه را محدود کنید در صورت تمایل شدید به مواد شیرین می توانید از مربا یا نوشابه های رژیمی استفاده نمایید و یاهنگام افطار دو عدد خرما همراه با نوشیدنی مانند چای مصرف کنید .
سوال: اگر برای خوردن سحری نتوانستم بیدار شوم، چه باید کرد ؟
جواب: بهتر است از روزه گرفتن در آن روز منصرف شوید .
سوال: نوشیدن آب و مایعات غیر قندی تا چه اندازه مجاز است ؟
جواب: بهتر این است که آب کافی بنوشید تا طی روز دچار کمبود آب بدن نشوید . توصیه می شود بعد از خوردن سحری و قبل از شروع روزه ، حداقل 2-1 لیوان آب بنوشید .
سوال: آیا رفتن مرا به مهمانی های افطار صلاح می دانید ؟
جواب: مسلماً شرکت در جمع خانواده و دوستان از نظر روحی بسیار برایتان مناسب است اما چه در ماه رمضان و چه در غیر آن ، هیچ گاه در مهمانی ها فراموش نکنید که دیابتی هستید تا سالها با سلامت کامل به زندگی ادامه بدهید .
سوال: اگر بعد از افطار احساس کردم قندخونم بالاست، چه کنم ؟
جواب: در صورت امکان قندخونتان را اندازه گیری کنید اگر بالای 250 بود باید شب بعد ، از رژیم غذایی خود کم کنید . ( 20 درصد از مواد غذایی که میل میکنید کم کنید .) و تا زمانی که قندخونتان همچنان بالاست رژیم غذاییتان را بهتر کنترل کنید می توانید از مشاوره تغذیه خود یا پزشکتان کمک بگیرید ، تا دچار مشکل نشوید به هر حال متوجه باشید که اگر قند خونتان هنگام شب بالا باشد، نتایج مثبت روزه داری عاید شما نخواهد شد.
سوال: اگر هنگام سحر احساس کردم قند خونم بالاست، چه کنم؟
جواب: در این صورت هم اگر قند خونتان بالای 200 باشد باید از مواد غذایی سحری خود 20 درصد کم کنید، اما اگر قند خونتان بالای 350 بود، توصیه می شود که اصلاً روزه نگیرید و حتماً با پزشکتان مشورت کنید.
سوال: در هنگام روزه داری استراحت در طی روز بهتر است یا می توانم فعالیت بدنی نیز داشته باشم؟
جواب:فعالیت بدنی شما باید در حد معمول باشد و استراحت زیاد به نفع شما نیست . اموری که به فعالیت جسمی شدید نیاز دارد را بهتر است بعد از ظهرها انجام ندهید تا از افت شدید قند خون پیشگیری نماید.
سوال: در ماه رمضان قرص هایم را در چه زمانی مصرف کنم ؟
جواب: به طور کلی قرص های مصرفی صبح و ظهر را همزمان هنگام افطار و قرص شبانه را پیش از سحری مصرف نمائید . البته اگر قندخونتان تحت کنترل می باشد ، ممکن است تحت نظارت پزشک بتوانید تعداد قرص هایتان را کاهش دهید
سوال: اگر فراموش کردم قرصم را مصرف کنم چه باید بکنم ؟
جواب: از آنجا که عدم مصرف مایعات طی روز می تواند به غلیظ شدن خون و بالاتر رفتن قندخون و عوارض دیگر منجر شود ، لذا توصیه می شود حتماً قرص خود را به موقع مصرف کنید و اگر فراموش کردید ، خصوصاً در صورتیکه معمولاً قندخونتان بالاست ، بهتر است آن روز را روزه نگیرید .
سوال: آیا روزه داری بر کاهش چربی خون موثر است؟
جواب: اگر رژیم خود را رعایت کنید ، می توانید منتظر کاهش کلسترول و تری گلیسرید خونتان باشید . این مساله در پیشگیری از بیماریهای قلبی –عروقی هم به شما کمک می کند .
سوال: آیا افراد دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت برکلیه ، چشم ، قلب و ... شده اند ،می توانند روزه بگیرند ؟
جواب: ممکن است برخی از این افراد با روزه گرفتن دچار مشکل حادی نشوند ولی برای پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن بهتر است روزه نگیرند و یا با متخصص مربوطه مشورت کنند .
اقتباس از فصل شانزدهم کتاب پاسخ به پرسشهای بیماران دیابتی نوشته ی دکتر شاهین رسولی و ماندانا فرخی نیا