آموزش والدين كودك مبتلا به ديابت

1)بيشتر كودكان به 2 تا 3 بار تزريق روزانه انسولين نياز دارند كه در زمانهاي معين در هر روز انجام مي‎شود.

2)بيشتر كودكان به بيش از يك نوع انسولين نياز دارند.

3)  اينكه چه نوع انسولينی و چند بار تزريق در روز مورد نياز است را پزشك تعيين مي كند زيرا احتياج افراد مختلف، يكسان نيست.

4)تزريق انسولين ممكن است سبب تجمع نامناسب  بافت چربي يا تحليل رفتن بافت چربي در منطقه تزريق شود. براي جلوگيري از اين پيامد بهتر است هر دو بار تزريق محل آنرا عوض كنيد.

5)با محبت و ملايمت براي كودك توضيح دهيد كه اگر چه تزريق انسولين دردناك است، براي سلامتي او ضروري مي باشد.

6)بايد سعي كنيد كه تزريقات با حداقل مقاومت كودك انجام شود، از اين رو مقدار انسولين لازم را دور از ديد كودك در سرنگ بكشيد و سپس با حداقل سر و صدا و ترساندن او، آن را تزريق نماييد. از وعده و وعيد يا ترساندن كودك براي تزريق انسولين اجتناب كنيد.

7)وقتي كودكتان بزرگتر شد بايد خود مسئوليت تزريق انسولين را به عهده بگيرد. در اين مورد آموزش لازم را به او بدهيد.

عواملی که باید در مورد کودکان مبتلا به دیابت در نظر گرفت

تغذيه كودك ديابتي چگونه بايد باشد؟

  1.   بايد بدانيد كه رژيم غذايي مناسب و منظم در كنار تزريق انسولين براي كنترل بيماري كودك اهميت زيادي دارد تا مانع افت قندخون (هيپوگليسمي) شود.

  2.   كودك ديابتي در طول روز بايد علاوه بر وعده هاي غذايي اصلي، حداقل سه نوبت نيز از مواد غذايي مناسب به عنوان وعده هاي فرعي (در مجموع حداقل 6 وعده غذا در روز ) استفاده نمايد. در وعده هاي غذايي فرعي بايد حتماً مواد نشاسته اي گنجانده شود. تغذيه قبل از خواب كودك مهم است زيرا از افت قند در طول شب چلوگيري مي كند

  3.   رژيم غذايي مناسب شامل مواد نشاسته اي مثل نان، سيب زميني، برنج، حبوبات، لبنيات، تخم مرغ و گوشت است. چربي غذا بايد كم و بيشتر از نوع نباتي باشد و از غذاهاي پرفيبر استفاده گردد.

  4.   مقدار غذاي مناسب براي كودك بر اساس ميزان مصرف انسولين بايد به صورت منقسم براي كودك تنظيم شود. در اين كار متخصص تغذيه به شما كمك مي كند.

  5.   قبل از فعاليت شديد مانند ورزش، كودك نياز به مواد قندي دارد و در اين مواقع حتي مي توان از قندهاي ساده مثل شكلات، آب نبات و …در صورت نياز استفاده نمود. البته بهتر است فعاليت ورزشي مداوم، بيش از يك ساعت طول نكشد. كودك هر ساعت بايد تغذيه شود.

  6.   اگر براي كودك جشن تولد گرفتيد ، مي توانيد از شيرين كننده هاي مصنوعي براي كيك و شربت و …استفاده كنيد. سالي يكبار خوردن كيك تولد در تنظيم قندخون مشكل زيادي ايجاد نمي كند ولي با نظر پزشك، مي توانيد چند واحد انسولين كريستال قبل از خوردن مقادير زياد كيك و شيريني توسط كودك، به او تزريق نماييد.

  7.   رژيم غذايي كودك بايد آزاد باشد ولي اين به آن معني نيست كه هر چقدر دلش خواست مواد قندي مصرف كند. بهتر است مواد قندي ساده ( به جز ميوه ها كه حاوي املاح و ويتامين هستند) از برنامه غذايي كودك حذف شوند و ميوه هاي خيلي شيرين مانند انگور، خربزه و انجير نيز به ندرت استفاده گردند.

 

چه مشكلاتي در تنظيم قندخون كودك ممكن است پديد آيد:

     1.       افت قندخون (هيپوگليسمي)

     2.       بالا رفتن قندخون(هيپرگليسمي)

     3.       كتواسيدوز

افت قندخون (هيپوگليسمي)

يكي از موارد فوريتي (اورژانس) كه يك كودك ديابتي با آن ممكن است مواجه شود، افت قندخون است كه يك احساسضعف و گرسنگي يا بي هوشي و اغما ممكن است نشانه آن باشد.

چه مواقعي اين وضعيت پيش مي‎آيد:

·        وقتي كه كودك يك وعده غذا را فراموش كند.

·        اگر هوا خيلي گرم و يا خيلي سرد باشد.

·        اگر ورزش شديد بدون تغذيه مناسب انجام شود.

·        اگر انسولين بيش از نياز مصرف شود.

 

علامتهاي افت قندخون كدام است؟

در موارد خفيف تا متوسط پايين افتادن قندخون، علامتهای زير بروز مي كنند:

·        لرزش دست و احساس لرزش در عضلات

·        پوست رنگ پريده

·        عرق سرد

·        ضربان تند قلب

·         گرسنگي

·        بي قراري و گريه

·        سياهي رفتن چشمها

·        خستگي و خواب آلودگي

·        سردرد

·        عدم تمركز

در اين مرحله چه بايد كرد؟

بايد به سرعت يك غذاي شيرين مثل آب ميوه، نوشابه، نصف ليوان آب و 5 ـ 4 حبه قند به كودك بدهيد. بهتر است از شيريني هاي جامد استفاده نكنيد تا در صورت ايجاد تشنج، غذا به راههاي هوايي كودك وارد نشود.

 اگر پس از 10 تا 15 دقيقه كودك احساس بهبود نكرد، اين كار را تكرار نماييد.

 به دنبال بهتر شدن حال كودك، بايد يك ماده غذايي كه قند آن جذب طولاني تري دارد به وی بدهيد تا دوباره افت قند تكرار نشود. نمونه چنين غذاهايي ساندويچ پنير يا شير با چند عدد بيسكويت است.

 

در موارد افت شديد قندخون علامتهاي زير ديده مي شود:

        1.    كاهش هوشياري (بي حسي)

        2.    تشنج

در موارد افت شديد قندخون چه بايد كرد؟

    -  به كودك بي هوش نبايد از راه دهان غذا يا نوشيدني بدهيد چون وارد ريه شده او را خفه مي كند.

     -  كودك را به يك پهلو خوابانده چانه اش را به سمت پايين بكشيد.

     -  به فوريتهاي پزشكي خبر دهيد.

 -  اگر آمپول گلوكاگون در دسترس داريد، مقداري از آمپول را طبق دستور پزشك به صورت زير جلدي يا عضلاني به كودك تزريق كنيد.

-  در مواردي كه گلوكاگون در دسترس نيست، مي توان از تنقيه محلول گلوكز استفاده نمود.

چه وقت افزايش قندخون (هيپرگليسمي) رخ مي رهد؟

-          انسولين در دسترس بدن كم باشد يا بيمار تزريق انسولين را فراموش كند.

-          غذا زيادتر از حد معمول مصرف گردد.

-          ورزش و فعاليت بدني خيلي كم شود.

-         بدن در وضع پراضطراب يا بيماري (گلودرد، سرماخوردگي و …) قرار گيرد.

علامتهاي افزايش قندخون:

-         تشنگي

-          خستگي و ضعف

-          افزايش دفعات ادرار

-          تاري ديد

 

هنگام افزايش قندخون چه بايد كرد؟

ـ اندازه گيري قندخون با گلوكومتر

ـ استفاده از غذاها و نوشيدني هاي بدون قند

ـ تزريق انسولين كريستال طبق دستور پزشك

 

كتواسيدوز چيست؟

·        وقتي بدن نتواند از قندخون به طور كافي استفاده نمايد ، شروع به سوزاندن چربي مي كند و مواد زائدي به نام كتون توليد مي گردد كه به دنبال انباشت آنها در خون، كتواسيدوز پديد مي‎آيد.

·        اين وضعيت در تزريق كم و نامناسب انسولين رخ مي دهد.

·         كتواسيدوز يكي از وضعيتهاي بسيار اورژانس در بيماران ديابتي نوع 1 است  و بايد به سرعت درمان شود وگرنه به بيهوشي يا اغماي ديابتي مي انجامد.

 

علامتهاي كتواسيدوز ديابتي:

·      كاهش آب بدن، چشمان گودرفته و لبهاي خشك و پوسته پوسته شده

·       خواب آلودگي و تنفس دشوار

·      استفراغ

·      درد شكم

·      تنفس با بوي ميوه گنديده

 

در وضعيت كتواسيدوز چه بايد كرد؟

  -   اگر كودك هوشيار است مايعات بدون قند به او بدهيد.

  -   سريعاً كودك را به اورژانس برسانيد.

 

گلوكومتر چيست؟

گلوكومتر دستگاه كوچك و قابل حملي است كه به وسيله آن مي توان غلظت قندخون را به آساني با گرفتن نمونه اي اندك از خون محيطی( سر انگشت) ، اندازه گرفت.

 

چند نكته درباره مراقبت از كودك ديابتي :

   1.   پدر و مادر بايد آگاهي خود را در مورد بيماري قند افزايش دهند و تنها توصيه هاي پزشكان و افراد صلاحيت دار را اجرا كنند.

   2.   زياده روي در سخت گيري يا آزادي دادن بيش از حد ، در مورد كودك ديابتي درست نيست.

   3.  از تبعيض قائل شدن براي كودك ديابتي بايد پرهيز كرد.

   4.   يكي از ويژگيهاي ديابت كودكان اين است كه نشانه هاي آن ممكن است به سرعت و ناگهاني بروز كنند و به سرعت ولي موقتاً از بين بروند كه گاهي والدين با مشاهده اين وضع، تزريق انسولين را متوقف مي سازند. بايد توجه داشت كه اين دوران بهبود كه به آن ((ماه عسل)) بيماري مي گويند گذراست و به زودي نشانه هاي بيماري دوباره پديدار خواهند شد. اين حالت اغلب 2 ـ 1 ماه پس از شروع ديابت رخ مي دهد و معمولاً 2 ـ 1 ماه و گاهي يك سال طول مي‎كشد. در اين دوره وظيفه والدين اندازه گيري منظم قندخون و ادرار و كاهش تدريجي مقدار انسولين است.

   5.    همچنين اغماي ديابتي در كودكان زياد ديده مي شود.

   6.   وقتي كودك وارد مدرسه شد، بايد با اولياي مدرسه و معلم او در مورد بيماري اش صحبت شود تا آنها بدانند كه كودك در ساعات خاصي نياز به تغذيه و تزريق انسولين دارد و اگر دچار افت قند شد، چگونه به او كمك كنند.

   7.   گاهي مسائل جالب توجهي اتفاق مي افتد، مثلاً كودك ديابتي كه در درس حساب قوي بوده، ناگهان در اين درس افت شديد پيدا مي كند ولي بعدها معلوم مي شود كه زمان درس حساب قبل از ناهار يا پس از ساعت ورزش بوده است. در اين زمانها قند كودك درحد پايين است و تمركز و دقت ودرك او هم كاهش مي يابد.

   8.    مسائل رواني كودك اهميت زيادي دارند. كودك ديابتي حس مي كند با دوستانش فرق دارد به ويژه كه از خوردن بستني و نان خامه اي محروم است. بايد فضايي ايجاد گردد كه كودك غم ها و ناراحتي هايش را با والدين در ميان بگذارد. وقتي كودك به ميهماني، مسافرت و مي رود، سرنگ و شيشه انسولين و برنامه غذايي اش را نبايد فراموش كند